«Ο 15ος Κανόνας της Α – Β Συνόδου» (Ως βιωματική πτυχή του Μοναχισμού)

«Ο 15ος Κανόνας της Α – Β Συνόδου» 

(Ως βιωματική πτυχή του Μοναχισμού) 

Στην ασκητική γραμματεία, όπως για παράδειγμα στο Λειμωνάριο, στο Λαυσαϊκό και στο Γεροντικό, διακρίνουμε στην νηπτική συνείδηση των Μοναχών το φρόνημά τους, ότι αποτελούν οργανικά μέλη της Εκκλησίας, του Σώματος του Χριστού.

Αυτή η συνείδηση – φρόνημα εκφράζει την ουσία του Ορθοδόξου Μοναχισμού, από τον απλούστερο κοινοβιάτη μοναχό εως τα πιο απόμακρα προκεχωρημένα φυλάκια, όπως είναι οι αναχωρητές – ερημίτες.

«Και αυτός δε ο Κύριος, ότε ήρξατο, πολεμείν μετά του διαβόλου, εν ερήμω ξηροτάτη επολέμησεν αυτόν…», υπογραμμίζει ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος.

Σε πολλές σελίδες της ερήμου είναι λιγότερο ή περισσότερο εμφανές το πνεύμα του 15ου Κανόνα της Α – Β Συνόδου, που οριοθετεί και σχηματοποιεί την πορεία των πιστών σε καιρό αιρέσεως.

Διασώζονται αξιομνημόνευτα γεγονότα – περιστατικά (της ερήμου) εφαρμογής του κανόνα, ως πνεύμα και πρακτική, πριν ακόμη αυτός διατυπωθεί (αργότερα) από την Σύνοδο (Α – Β).

Στα γεγονότα αυτά η προφητική βίωση του πνεύματος του Ι. Κανόνα αναβλύζει ως δύναμη ορθοδόξου λόγου, ως ξεχείλισμα πνευματικής ζωής, ως περίσσευμα Αγίου Πνεύματος, ως σθεναρή ομολογιακή κίνηση, ως έκφραση αγάπης για τον ασθενούντα αιρετικό – άνθρωπο.

Για τους Πατέρες της ερήμου η ορθή πίστη δεν ήτο ενέργημα (απλό) της διανόησης. Ήτο ο μεγάλος κοινός παρονομαστής όλων των επιπέδων της ζωής τους, ως έκφραση ολοκληρωτικής εμπιστοσύνης στην πρόνοια του Θεού, ως έκφραση αγάπης – ταύτισης προς τον Θεόν.

Όπου υπήρξε αντιπαράταξη ανθρώπινου λόγου – αυθεντίας με την Αποκάλυψη του Θεού, οι φωτισμένοι Πατέρες της ερήμου προχώρησαν στην απόρριψη της ανθρώπινης λογικής και πρόσφεραν στο πλήρωμα της Εκκλησίας την ακαινοτόμητη αλήθεια του Χριστού. Πρόσφεραν δηλ. ως διδαχή και κήρυγμα αυτό που ζούσαν στην ένωσή τους με τον Χριστό.

Αυτή η διδαχή της ερήμου ενσωματώθηκε και στο πνεύμα του 15ου Κανόνα, ως μία συνεχής πρόσκληση και πρόκληση στην αλήθεια της εκκλησιαστικής ζωής, που αναιρεί τον θάνατο της αιρέσεως.

Διαβάζουμε στο Γεροντικό, στο βίο του Αββά Αγάθωνος:

Έλεγαν για τον Αββά Αγάθωνα, ότι πήγαν μερικοί σ’ αυτόν, έχοντας ακουστά ότι ήταν στολισμένος με μεγάλη διάκριση. Και θέλοντας να τον δοκιμάσουν αν οργίζεται, του λέγουν:

- Συ είσαι ο Αγάθων; Ακούσαμε για σένα ότι είσαι ακόλαστος και περήφανος.

- Ναι έτσι είναι, απάντησε ο Αββάς Αγάθων.

Ξαναρωτούν:

- Συ είσαι ο Αγάθων, ο φλύαρος και φιλοκατήγορος;

- Ναι εγώ είμαι, απάντησε ο γέροντας.

Τον ξαναρωτούν:

- Συ είσαι ο Αγάθων ο αιρετικός;

- Δεν είμαι αιρετικός.

Τον παρακάλεσαν λέγοντες:

- Πες μας, γιατί τόσα σου είπαμε και τα παραδέχθηκες και το τελευταίο δεν το άντεξες;

Τους λέγει ο γέροντας:

- Τα πρώτα τα παίρνω επάνω μου. Γιατί χρέος είναι για την ψυχή μου. «Το δε αιρετικός χωρισμός εστίν από του Θεού, και ου θέλω χωρισθήναι από του Θεού. Οι δε ακούσαντες, εθαύμασαν την διάκρισιν αυτού και απήλθον οικοδομηθέντες».

Θεμέλιο, αρχή και τέλος, και το νόημα του 15ου Κανόνα, είναι να δαμάσει τις αιρετικές ροπές, που οδηγούν στον πνευματικό θάνατο, όπως τόνισε ο Αββάς Αγάθων.

Το βάθος της εκκλησιολογικής αφετηρίας του Ι. Κανόνα, το δείχνει ολοφάνερα και η διδασκαλία του Αββά Θεοδώρου της Φέρμης (Γεροντικό). Διαβάζουμε:

- Είπε πάλι: Αν έχης φιλία με κάποιον και του συμβή να πέση σε πειρασμό σαρκικό, αν μπορείς άπλωσέ του το χέρι και τράβηξέ τον πάνω. Αν όμως πέση σε αίρεση και δεν τον πείσης να την αποβάλη, γρήγορα κόψε κάθε δεσμό μαζί του. Γιατί, αργοπορώντας, είναι κίνδυνος να βυθισθής μαζί του στον βόθρο.

Καμμία «δυνητική» ουδετερότητα δεν επικαλείται ο γέροντας, καμμία «πρόφαση αγάπης» δεν εφαρμόζει, πιστός στην Αγιογραφική εντολή (Τιτ. 3,10) περί διακοπής της εκκλησιαστικής κοινωνίας με την (όποια) αίρεση.

Οι Θεοφόροι Πατέρες της ερήμου στάθηκαν όρθιοι έναντι των αιρέσεων, παρόλη την αριθμητική υπεροχή και την πολιτειακή στήριξη του αντιπάλου.

Σήμερα, ο ομολογιακός χάρτης άλλαξε. Έντονα επάνω του τα σημάδια αρνήσεως της Ορθοδοξίας. Ο Μοναχισμός δεν ανταποκρίνεται στο σημερινό αίτημα ομολογίας έναντι της παναιρέσεως του οικουμενισμού.

Οι «Δυνητικές» συνέπειες αντανακλώνται στη συνειδησιακή υποβάθμιση του πληρώματος της Εκκλησίας, στην απώλεια της αγωνιστικής ταυτότητας του πιστού.

Η ανέλιξη των «Δυνητικών» βημάτων σημαίνει κατάργηση της εφαρμογής του 15ου Κανόνα.

Η ανάπτυξη του «Δυνητικού άξονα» σημαίνει άρνηση της πρακτικής των Πατέρων και μορφοποίηση της (κακόδοξης) «Δυνητικής θεωρίας» του π. Επιφανίου Θεοδωρόπουλου και των συνεχιστών του, π. Θεοδώρου Ζήση και π. Νικολάου Μανώλη.

Βαραίνει, όμως, η ομολογιακή απουσία του Αγίου Όρους. Είναι αλήθεια ότι η βάση (πλήρωμα) δεν μορφοποιείται χωρίς κορυφή (ηγεσία) και η κορυφή δεν σταθεροποιείται χωρίς βάση.

Παραπέμπω σε ένα μικρό κείμενο του Γεροντικού, του Αββά Χομαί, το οποίο ελέγχει τις σημερινές Εκκλησιαστικές και Μοναχικές ηγεσίες. Εκφράζει το βάθος της Μοναχικής πολιτείας και το εύρος της.

«Έλεγον περί του αββά Χομαί ότι μέλλων τελευτάν είπε τοις υιοίς αυτού. Μη οικήσετε μετά αιρετικών μηδέ σχήτε γνώσιν μετά αρχόντων μηδέ έστωσαν αι χείρες υμών ηπλωμέναι εις το συνάγειν, αλλ’ έστωσαν μάλλον ηπλωμέναι εις το διδόναι».

Μετάφραση:

«Έλεγαν για τον Αββά Χομαί ότι, μέλλοντας να τελευτήση, είπε στα τέκνα του (πλήρωμα, πνευματικά παιδιά). Μη κατοικήσετε μαζί με αιρετικούς (όχι εκκλησιαστική κοινωνία) μήτε να συνάψετε σχέσεις με άρχοντες (επιδοτήσεις, δάνεια, συναλλαγές) μήτε να είναι τα χέρια σας απλωμένα στο να συνάζετε (ακτημοσύνη) αλλά μάλλον απλωμένα στο να δίνετε».

ΝΙΚΟΣ Ε. ΣΑΚΑΛΑΚΗΣ 

ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΣ

ΣΥΝΑΞΗ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ ΚΡΗΤΩΝ